پیشینه دینی و مذهبی مردم نایین
|
از اعتقادات دینی مردم نایین در زمان‌های قبل از اسلام اطلاع صحیحی در دست نیست. بطور کلی می‌توان گفت مانند اغلب مناطق ایران مرکزی در زمان ساسانی پیرو مذهب زرتشت بوده و با ظهور مزدک دسته‌ای از معتقدین به او در حدود یزد و اطراف می‌زیسته‌اند. گویش مردم نایین نشان از تاریخ کهن این منطقه دارد و سندی برای این ادعاست |
با توجه به این مطلب شاید در اطراف نایین نیز عده‌ای مزدکی زندگی می‌کرده‌اند. در تواریخ از مردمی عیسوی که در کناره‌ی دریاچه خشک شده‌ی ساوه که گویا تا عقدا نیز ادامه داشته خبر داده‌اند می‌توان حدس زد که مذهب عیسی نیز در اطراف نایین رهروانی داشته است. از سویی دیگر به نوشته‌ی مورخین عده‌ای از یهود در هزاره اول و دوم قبل از میلاد توسط دولت بابل تبعید شدند و این مردم بعدها در اطراف اصفهان و بخصوص مناطق تجاری ایران مرکزی اقامت گزیدند و نایین نیز که برسر چهار راه ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب فلات ایران بود برای این قوم تاجر پیشه دارای جذبه و مطمع نظر بوده است[1]. در خصوص پذیرش اسلام مردم نایین یک باور قدیمی حاکی است که شاید اولین قسمت نایین که به اسلام مشرف شد قصبه‌ی محمدیه بوده است و از این رو این قصبه معروف به این نام گردید. اما قبول اسلام در منطقه نایین نیز مانند دیگر قسمت‌های ایران تدریجی و طی قرن‌ها اسلام توانسته است پیروان سایر مذاهب را بخود جلب کند. نایین بعد از ظهور اسلام به دلیل دوری از مناطق اصلی کشور پناهگاهی برای شیعیان جعفری و اسماعیلیان و سایر اقلیت‌های مذهبی بود.
چگونگی رواج مذهب شیعه در نایین
جمعیت غالب نایین اکثراٌ پیرو مذهب شیعه اثنی عشری و محدودی پیرو طریقه شیخی هستند. سابقه‌ی شیعه در نایین نسبت به شهرهای اطراف بیشتر است و نویسندگان قدیم مردم حدود نایین و یزد را چنانچه گفتیم پیروان مذهب شافعی نوشته‌اند. به عقیده‌ی مرحوم حسین امامی نایینی در تاریخ خطی نایین سابقه شیعه گری مربوط به شرف الدین علی قزوینی در یکی از سال‌های اواخر قرن ششم هجری است که به عزم زیارت حضرت رضا (ع) از طریق قم و کاشان به نایین می‌آید تا به زیارت پیر علاءالدین برود. مردم نایین متوجه می‌شوند که این تازه وارد شیعه و نواده پیر علاءالدین است، لذا از او درخواست اقامت در نایین و قبول پیشوایی می‌کنند. وی جواب می‌دهد که قصد زیارت مشهد مقدس و سپس اقامت در محلی دور افتاده چون حدود بیابانک را دارد تا بتواند دور از اغیار و فارغ از مسایل ناشی از حکومت متعصب خوارزمشاهی و سپاه ترک سنی مذهب به عبادت پردازد.
امامزاده نایین از اولاد حضرت موسی کاضم (ع) و همچنین امامزاده سلطان نصیر (ع) را از آن امام دانسته‌اند. مکان‌هایی مانند سلطان موصله (سلطان احمد) از وابستگان امام رضا نیز خود دلیل بر احترام مردم نایین و اعتقاد آنان به مذهب شیعه است.
صوفیه در نایین
جماعت صوفیه و سالکان طریقت از قدیم الایام در این شهر بوده اند. به همین سبب این دیار را گاهی لقب مدینة العرفا داده‌اند. چه صاحبدلانی که از این دیار برخاستند و در طریقه سیر و سلوک به سایر مناطق روی آورده و عده‌ای از عرفا از دیگر شهرها برای طی مراحل سلوک سر از اینجا در آورده و عارفانی که در موطن خود نایین مانده‌اند.
مرحوم امامی در تاریخ خطی نایین در این باب چنین آورده‌اند: «صوفیان نایین اغلب خرقه پوشانی پاک سرشت و خالی از سالوس و تزویر بودند. از اقطاب صوفیه عده‌ای در اینجا مدفونند چون شیخ حبیب عجمی در جنب حسینیه باب المسجد (که بعید است این همان شیخ حبیب معروف باشد)، میرعلاءالدین مدفون در تکیه ایبه همین نام بین محلات باب المسجد و نوگاباد (متوفی اوایل قرن ششم هجری) و شیخ زین‌الدین متوفی 613 مدفون در کشتخوان راحت آباد محمدیه نایین و ملا هدایت حسین از علما و فقهای اواخر قرن دهم و یازدهم از احفاد خواجه عبدالله انصاری و فرزندش ملا محمد باقر ملقب به صفا که هر دو در طریق سیر وسلوک سیر می‌کرده اند.»
پی نوشت:
[1] بنا بر منابعی که در تاریخ آمده است، در زمان هخامنشیان، کوروش پس از آنکه یهودیان را از زیر یوغ ظلم بخت النصر نجات داد، عده‌ای آنها را به اصفهان آورد و در محله جویباره ساکن کرد. بسیاری از این یهودیان نیز به شهر نایین رفتند و در آنجا ساکن شدند.
